Ötən həftə Azərbaycanın ən qədim və köklü universitetlərindən biri olan Dövlət Neft və Sənaye Universitetinin dəvəti ilə Azərbaycanda olduq. Böyük əmək sərf olunaraq təşkil edilmiş “Çanaqqala döyüşündən Qarabağ savaşına: Türk dünyasının 100-cü ili” adlı konfransda idik. Çanaqqaladan başlayan, milli mübarizəyə çevrilən və 1923-cü ildə Cümhuriyyətin elanı ilə taclanan 100 illik macəra təkcə Türkiyə üçün deyil, Azərbaycan üçün də son dərəcə dəyərli və mənalıdır.
Çanaqqala Döyüşündə Hələb, Kərkük, Mosul və Balkanlardan olan digər qardaşlarımızla birlikdə 3000-dən çox Azərbaycanlı qardaşımız əsgərlərimizlə birlikdə şəhid oldu. Bu hamısı deyil. “Qardaş Köməyi” adı altında böyük bir fədakarlıq və şövqlə milli mübarizəyə dəstək verdilər. Onların birbaşa və ya dolayısı ilə rusların dəstəyində də böyük rolu var.
1923-cü ilin Azərbaycan və bizim üçün başqa bir mənası var. 1923-cü il həm də gələcəkdə Azərbaycanın varlığı uğrunda mübarizədə iz qoyacaq mərhum Heydər Əliyevin anadan olduğu ildir. Yəni Türkiyə Cümhuriyyəti həmin il yalnız bölgəyə və insanlığa ümid verən siyasi günəş kimi doğulmadı. Gələcəkdə Qafqaz coğrafiyasında iz qoyacaq Heydər Əliyev həmin il bir şəxsiyyət günəşi kimi dünyaya gəldi.
***
Demək asandır, artıq 100 il keçib. Və 100 ilin son mərhələsində Cənubi Qafqaz və Asiyanın geosiyasətində iz qoyan Qarabağ müharibəsində iki qardaşın birliyi bir daha təcəssüm etdi. Bu, böyük strateji və geosiyasi reallığa çevrilib.
Və bütün bunlardan sonra Türkiyədə bəşəriyyət tarixinin ən böyük dağıntılarından birinə səbəb olan Kahramanmaraş zəlzələləri baş verdi.
Ona görə də iştirak etdiyimiz konfransda hər kəsin ürəyində, dilində zəlzələ var.
Konfransda türk dünyasından səfirlərimiz, diplomatlarımız, deputatlarımız, akademiklərimiz, ağsaqqallarımız çıxış edirlər. Çanaqqaladan Qarabağa rəhmətlik Heydər Əliyevdən, Cümhuriyyətin 100 illiyindən danışırıq, amma hamının gündəmində zəlzələ və qucaqlamağa ehtiyac olan yara var.
***
Konfrans saatlarla davam etsə də, gənclərimiz heç dağılışmır. Bu qədər həssas, qayğıkeş və diqqətli olmaları onlar üçün çox şey deməkdir. Onlar da reallıqları oxuyur, anlamağa çalışır, hiss edir və gələcəyə hazırlaşır.
Bir daha anlayıram ki, gənclərimiz müharibənin, zəlzələnin alovlandırdığı ürək odunda düzgün biliyə, şüura, motivasiyaya, mənaya çox acdır. Çünki gələcəyi quracaqlarının fərqindədirlər.
***
“Hər kəsin gündəmində zəlzələ var, qucaqlamağa ehtiyac olan yara var” dedim. Zəlzələ xəbərini eşidən kimi bütün Azərbaycan ayağa qalxdı. Başda Prezident İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva olmaqla bütün Azərbaycan dövləti və xalqı səfərbər oldu. Hər cür dəstək, himayədarlıq təmin edilir.
Onlar səylərini, qardaşlıqlarını, dostluqlarını 100 il əvvəl olduğu kimi “Qardaş köməyi- Qardaş yardımı” olaraq adlandırıblar.
Və böyük bir səfərbərlik baş verdi.
***
Azərbaycandan zəlzələ zonasına:
– 401 yük maşını, 510 ton yardım daşıyan qatar və beş təyyarə ilə yardımlar aparılıb.
– İctimaiyyətin və iş adamlarının şüurlu yanaşma ilə göstərdiyi dəstək ehtiyaclara uyğun istiqamətləndirilir. Beləliklə, təcili və daimi ehtiyac duyulan qida, sığınacaq, istilik, gigiyena vasitələri və ilk yardım üçün vasitələr sürətlə formalaşdırıldı. İş o yerə çatıb ki, ölkənin bütün təchizatçılarında çadırlar, istilik və sığınacaq vasitələri demək olar ki, tükənib. Əlaqələr quruldu, xaricdən sifarişlər verildi.
– Prezidentin xanımı Mehriban Əliyevanın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu dərhal fəaliyyətə başladı. Fond vasitəsilə yalnız 9-15 fevral tarixləri arasında; 615 çadır, 258 generator, 237 çarpayı, 19 düşərgə, 835 qızdırıcı, 167 yataq kisəsi, 579 işıqlandırma cihazı, 14969 qutu geyim, 2906 yataq dəsti, 5872 qutu ərzaq, 751 qutu gigiyena vasitəsi, 68 qutu tibbi ləvazimat, 400 qutu müxtəlif materiallar göndərilib.
***
Demək asandır… Tam olaraq 401 TIR. Bu, 10-12 min ton deməkdir.
Yardım kampaniyaları o qədər böyüdü ki, yardım səbəbindən bir çox təchizat vasitəsi ölkədə əlçatmaz oldu.
Normal şəraitdə hətta hər TIR-ın doldurulması 12 saat çəkərdi, zamanla yarışdılar, böyük zəhmət və təşkilatçılıqla hər birini yarım saata doldurdular və yola düşdülər. Başlarına məsul şəxslər təyin edib yerlərinə çatana qədər onlara nəzarət edirdilər.
***
– Bu qeyd etdiyim yardımlara Azərbaycan xalqının, iş adamlarının, dövlətin pul yardımları daxil deyil.
– Türkiyədə yaşayan azərbaycanlı qardaşlarımızın və Türkiyədə fəaliyyət göstərən 3000-dən çox şirkətin etdiyi yardımlar bura daxil deyil.
– Dünyanın hər yerinə səpələnmiş diaspor azərbaycanlılarının etdiyi yardımlar bura daxil deyil.
Azərbaycan dövləti ilk andan ayıq-sayıq idi. Dünyanın istənilən ölkəsindən, o cümlədən ən güclülərindən qat-qat böyük komanda ilə meydanda öz yerini tutdu. Əllərindəki qabaqcıl axtarış-xilasetmə vasitələri ilə minlərlə insanın dağıntılar altından çıxarılmasına böyük töhfə verdilər. Demək olar ki, hər bir ölkənin geri qayıtmasına baxmayaraq, onlar hələ də iş başındadırlar.
Digər tərəfdən, Azərbaycan Neft Şirkəti SOCAR zəlzələ zonasında işləyən bütün tikinti texnikasının yanacağa olan tələbatını ödəyir. Təkcə bu, yüz milyonlarla dollar dəstək deməkdir.
***
Digər tərəfdən, yardım işlərinə rəhbərlik edən qardaşlarımla danışdıq. Onlar çox böyük fədakarlıqlar ediblər. “İlk 4 gün yuxusuz işlədik” dedilər. Dedilər ki, bu necə oldu, başa düşə bilmədik, bilmədik.
Qollarında tatuajlı, sırğalı, “Bu gəncliyin aqibəti necə olacaq” dediyimiz gənclərimizin köməyə tələsdiklərindən, dəli kimi necə işlədiklərindən danışdılar. Yalnız bir platformada çalışan gənc könüllülərin sayı 3 mini keçib. Media dünyasından, idman ictimaiyyətindən və digər QHT-lərdən minlərlə gənc köməyə tələsdi.
***
Mən belə beynəlxalq əməliyyatlarının nə qədər çətin olduğunu bilirəm. Gömrük rəsmiləşdirilməsi, təhlükəsizlik, satınalma, sərhəd keçidləri, idarəetmə-koordinasiya məsələləri. Onların asanlaşdırılmasında ilk növbədə, cənab İlham Əliyev, Azərbaycan dövlətinin bütün qurumları və səfirliyimiz çox çalışıb. Onların gözəl hekayələri var. Mənə dedilər, həm kədərləndim, həm də qürur duyurdum.
Onlar zəlzələ ilə bağlı işlərin görünməyən qəhrəmanlarıdır… Gülnarlar, Leylalar, Elşadlar, Zaurlar, Yusiflər, Öndərlər, Sənanlar, Ramazanlar, Xaqanilər…
Azərbaycanda “Qardaş köməyi”nin dərdini çəkən canlar…
Abdullah Ağar
Türkiyəli hərbi ekspert
