“Bayraktar PUA-ları Ukraynanın Rusiyanın işğalına qarşı müqavimətinin simvoluna çevrilib.
Digər tərəfdən “Bayraktar” sözü bütün dünyada gündəlik həyata daxil olub. Pilotsuz təyyarələri istehsal edən şirkətin rəhbərləri Haluk və Selçuk Bayraktar nadir hallarda müsahibə verirlər”.
Adıçəkilən qardaşlar BBC-nin suallarını cavablandırıb.
Həmin söhbətin tərcüməsini təqdim edirik:
Bayraktar qardaşları ilə İstanbulun ucqar məhəlləsindəki ofislərində görüşdük. Bina və onun ətrafı dünyadakı müharibələrin xarakterini dəyişdirən hərbi pilotsuz təyyarələr istehsal edən şirkətdən daha çox Qərb universitet şəhərciyini xatırladır.
İşçilərin girişində Osmanlı İmperiyası və dini təhsillə bağlı pulsuz kitablar var. Az sayda ofis və geniş açıq interyer görünür. İşçilərin orta yaşı Bayraktar qardaşları ilə müqayisədə 29-30 arasındadır.
Yuxarıda üç qardaşa aid üç ofis var.
Şirkətin mətbuat xidmətindən verilən məlumata görə, ən gənci Ahmet Bayraktar ictimaiyyət qarşısına çıxmır və dron biznesi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur.
Amma ofisinin açıq qapısından siqaret tüstüsünün arxasından baxanda divarda Türkiyə bayrağı və Osmanlı gerbi görünür.
Otaqların bacı-qardaşların yaşına görə düzülməsi, bəlkə də mühafizəkar Türkiyədə ailə iyerarxiyasına verilən önəmi vurğulayır.
Birinci otaq ən böyüyüdür və şirkətin baş direktoru Haluk Bayraktara məxsusdur. Parlaq işıqlı otağın divarında kəhrəbadan hazırlanmış ənənəvi taxta Ukrayna evinin şəkli var.
Bayraktar TB2 model İHA-nın yumşaq oyuncağı sehpanın üstündədir. Onun üzərində Ukraynanın milli simvolu var.
Onun gördüyü ilk işlərdən biri 2020-ci ildə Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenskinin özünün ona verdiyi medalı, dövlət mükafatını “xidmətlərinə” görə Kiyevdə göstərmək oldu.
Müsahibəmizdə Haluk Bayraktar tez-tez keçən il dünyasını dəyişən atası Özdemir Bayraktarın adını çəkir. Baykar şirkətinin Texnologiya rəhbəri (CTO) və Bayraktar İHA-larının ‘memarı’ Selçuk Bayraktar ilə görüşümüzdə atalarının adı da gündəmə gəldi.
Haluk deyir ki, aviasiya sevgisini ona həvəskar pilot olan atası aşılayıb.
Özdemir Bayraktar 1984-cü ildə avtomobil ehtiyat hissələri istehsalı üçün şirkəti qurdu. O, istehsalatda olduğu kimi siyasətdə də fəal idi və indi ölkə prezidenti olan şəxslə belə tanış olub.
Hər ikisi 1998-ci ildə buraxılan İslamçı Rifah Partiyasının üzvü idi.
O zaman rəsmilər əmin idilər ki, partiya Türkiyənin ilk prezidenti Kamal Atatürkün öz respublikasında qoyduğu dünyəvi dəyərləri pozub. Nəticədə partiya bu dəfə Ədalət və İnkişaf Partiyası olaraq yenidən quruldu və bu gün Türkiyəni idarə edir.
Baxış baxımından bir-birinə çox yaxın olan iki siyasətçi 2016-cı ildə Səlcuq Bayraktarın Ərdoğanın qızı Sümeyye ilə ailə qurması ilə daha da yaxınlaşıb.
Şirkətin uğurunun təməlində bu münasibətlərin dayandığını deyən bir çox tənqidçilər var idi. Amma Səlcuq Bayraktar bunu qəbul etmir.
“2000-ci illərdə pilotsuz təyyarələr istehsal etməyə başladıq və bu, atam, qardaşım, anam və mənim həyatımızı verdiyimiz bir iş idi”. Toy zamanı artıq Mini və TB1 tipli dronları hazırladıq”.
O deyir ki, evliliyi siyasi tənqidlərə səbəb olub, amma bundan başqa həyatında heç nə dəyişməyib.
Qardaşlar Bayraktar ailəsinin hər zaman istehsalatla məşğul olduqlarını, uşaqlıq illərində fabrikdəki işlərə kömək etdiklərini, eyni zamanda maşınların proqramlaşdırılması ilə məşğul olarkən məktəb işlərini gördüklərini söyləyirlər.
Həmin vaxt Selçuk Bayraktar İstanbulun ən prestijli liseylərindən biri olan Robert Kollecinə gedir.
Hər iki qardaş Türkiyədə və ABŞ-da ali təhsillərini davam etdirirlər. Səlcuq təlimini pilotsuz təyyarələrdə edir.
Daha sonra “ölkənin texnoloji potensialını inkişaf etdirmək” məqsədi ilə ölkəyə qayıdırlar və atalarının qurduğu “Baykar” şirkətində işə başlayırlar.
“Aviasiyada bayraqdarlıq” və “bərabər hüquqlar dünyası”
Bayraktar qardaşları deyirlər ki, onlar əvvəlcə çox kiçik bir mühəndis qrupu ilə pilotsuz təyyarələr düzəldiblər və öz pullarını şirkətə yatırıblar.
Onlar deyirlər ki, uğurlarının sirlərindən biri tez-tez döyüşlərdə iştirak etmiş əsgərlərlə söhbət etmək olub, beləliklə, onlar pilotsuz təyyarələri hərbi ehtiyaclar üçün yenidən yerləşdirə bilsinlər.
Onlar əlavə edirlər ki, dronlara soyadını verdilər, çünki Bayraktar sözünün türkcədə öncül mənasını verir və istehsal etdikləri vasitələrlə mükəmməl uyğunlaşır.
“Biz paradiqmaların dəyişdiyi aviasiya dünyasının bayraqdarı olmaq istəyirdik” deyə Selçuk Bayraktar bildirib.
Bu arada Haluk Bayraktar Bayraktarın “daha ədalətli və bərabər dünya”nın yaradılmasında rol oynayacağı ümidindən danışır.
Bu məqamda mövzu istər-istəməz Ukrayna ordusunun Rusiyaya qarşı Bayraktar TB2 pilotsuz təyyarələrinin istifadə edildiyi Ukrayna müharibəsinə gəlir.
Bu PUA-ların Rusiya zirehli maşınlarını məhv etdiyinə dair video görüntülər bütün dünyada pilotsuz təyyarələri gündəmə gətirmişdi.
Ukraynalılar üçün türk pilotsuz təyyarələri Rusiyanın təcavüzünə müqavimət simvoludur.
Onlar üçün mahnılar yazır, övladlarına sevimli heyvanları Bayraktarın adını verirlər və Bayraktar adı getdikcə həm Ukraynada, həm də bütün dünyada ukraynalılar arasında populyar mədəniyyətin bir hissəsinə çevrilir.
Qardaşlar açıq şəkildə Ukraynanı dəstəkləyirlər. Onlar əvvəllər də bu ölkəyə pilotsuz təyyarələr bağışlayıb və qaçqınlara maddi yardım ediblər.
Bayraktarın ukraynalılar üçün azadlıq simvoluna çevrilməsinin necə hiss etdiyini soruşduqda, Haluk, inkişaf etdirdikləri texnologiyanın Ukraynanın müstəqillik mübarizəsini dəstəkləməsindən qürur duyduğunu deyir.
Haluk Ukraynanın azad dünya üçün mübarizə apardığını bildirərkən, Səlcuq Rusiya işğalını “ədalətsiz və qeyri-qanuni” adlandırır və ukraynalıların şərəfli xalq olduğunu əlavə edir.
Bayraktar Qardaşları Ukraynanı necə dəstəkləyir?
Bayraktar və Ukrayna arasında əməkdaşlıq bu ilki Rusiya işğalına gedib çıxır.
Rusiya Krımı ilhaq edib, Donetsk və Luqanskdakı üsyançılara dəstək verdikdən sonra Kiyev özünü müdafiə etmək üçün yeni yollar axtarmağa başlayıb.
Bayraktar sistemləri 2018-ci ildən Ukrayna tərəfindən istifadə edilir.
İHA-ların nə vaxt və harada istifadə ediləcəyinə qərar verənin Ukrayna ordusu olduğunu bildirən Haluk, “Rusiya mətbuatında sistemlərimiz Rusiyanın hava hücumundan müdafiə sistemlərini və zirehli texnikasını məhv etdiyi üçün bizi qaralayan çoxlu yazılar var. Amma son nəticədə biz texnologiya təmin edən bir şirkətdir.”
“Moskva sizə böyük pul təklif etsə, Bayraktarı onlara satarsınız?” Biz soruşuruq.
Cavab gözlənilən kimi “xeyr” olur: “Bizim işimiz heç vaxt pul və maddi şeylərə əsaslanmamışdır. Ukrayna ilə dostluğumuz və əməkdaşlığımız çox keçmişə gedib çıxır.Həqiqət budur ki, Moskva bizə nə qədər pul təklif etsə də, biz onlara satmayacağıq. Hazırda bütün dəstəyimiz Ukraynayadır, çünki onlar ədalətsiz, aqressiv və müdafiə olunmaz hücumla üz-üzədirlər.Ukrayna ilə əməkdaşlığımıza nə qədər pul təklif etsələr də, heç nə kölgə sala bilməz”.
